Οστικό Οίδημα ή Οίδημα Οστικού Μυελού

Το οστικό οίδημα ή οίδημα του μυελού των οστών είναι ένας περιγραφικός όρος που αναγνωρίζει ένα ειδικό μοτίβο απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (MRI) το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί σε έναν αριθμό κλινικών οντοτήτων, οι οποίες συχνά χαρακτηρίζονται από τον πόνο ως κύριο σύμπτωμα.

Αρχικά η πάθηση αυτή είχε χαρακτηριστεί ως παροδική οστεοπόρωση.Σήμερα όμως έχει επικρατήσει ο όρος σύνδρομο οστικού οιδήματος και μπορούν να αναφερθούν και ως υπό-περιοστικά αιματώματα.

Κλινικά έχουμε την συγκέντρωση υγρού μέσα στις οστικές δοκίδες με συνοδό έντονο πόνο και δυσκαμψία, κυρίως στη φόρτιση.

Απεικονιστικά Ευρήματα

Στη Μαγνητική Τομογραφία αναγνωρίζεται σαν εστιακό σήμα ανωμαλίας στον υποχόνδριο οστικό μυελό (το οστό κάτω από το χόνδρο) που χαρακτηρίζεται από αυξημένο σήμα («άσπρο» χρώμα) στις Τ2 ή STIR ακολουθίες της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) και «μαύρο» χρώμα στις Τ1. Μπορεί να απεικονίζονται δοκιδωτά κατάγματα, αιμορραγία χωρίς διάσπαση του παρακειμένου φλοιού ή του υπερκείμενου αρθρικού χόνδρου.

Αυτές οι αλλοιώσεις δεν αναγνωριζόταν με τις συμβατές ακτινογραφίες αξονική τομογραφία και υπερηχογράφημα.

Ιστολογικές Μελέτες – Τι συμβαίνει στο Οστό στο Οστικό Οίδημα:

Το Οστικό οίδημα είναι η συγκέντρωση υγρού μέσα στις οστικές δοκίδες. Πιο συγκεκριμένα στις ιστολογικές μελέτες του Rangger et all. βρέθηκαν, στις περιοχές όπου η  MRI καταδεικνύει αυξημένο σήμα, υπάρχουν υγρό, στοιχεία αίματος, καθώς και στοιχεία φλεγμονής.
Το υγρό οφείλεται σε αυξημένη διαπερατότητα του τοιχώματος των αγγείων είτε λόγω αυξημένης ενδοαγγειακής πίεσης είτε λόγω αυξημένης ροής αίματος προς τον μυελό.

Η βλάβη χαρακτηρίζεται ανώμαλη αγγείωση, εστιακή αλλαγή του οστού καθώς και παρουσία δραστικού κυτταρικού πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησης ακολουθούμενη από μια διαδικασία οστεοποίησης και αναδιαμόρφωσης σχηματισμού οστών και ζώντων οστεοκυττάρων, πράγμα το οποίο δείχνει αυξημένη ικανότητα αποκατάστασης.

Τα παραπάνω ευρήματα προκαλούν:

  1. μεταβολή στην πυκνότητα του μυελού των οστών αραίωση των δοκίδων του σπογγώδους οστού που φαίνονται σαν «τρύπες».
  2. συνύπαρξη καταγμάτων κοπώσεως του υποχονδρίου οστού (SIF) όταν έχει συμβεί υπέρβαση των φορτίων που μπορεί να αντέξει το οστό. Ημισεληνοειδής βλάβη υποχονδρίου οστού, περιβαλλόμενη από οστικό οίδημα μυελού.
  3. διαφόρου βαθμού αλλοίωση στον αρθρικό χόνδρο καθώς και στον υποχόνδριο ιστό.
  4. ποικίλου βαθμού νέκρωση των χονδροκυττάρων και των οστεοκυττάρων στο υποκείμενο υποχόνδριο οστό. Ευρήματα που στηρίζουν την άποψη ότι το οστικό οίδημα μπορεί να είναι πρόδρομο στάδιο μετατραυματικής αρθρίτιδας.

Που Εντοπίζεται: Το οστικό οίδημα μυελού παρατηρείται σε διάφορα σημεία του σκελετού, ήτοι ισχίο, γόνατο, ώμος, αστράγαλος, τα οστά της ποδοκνημικής του άκρου ποδός.

Ο αστράγαλος είναι μια συνηθισμένη περιοχή για την δημιουργία οιδήματος του μυελού των οστών σε μελέτες μαγνητικής τομογραφίας.

Ποια τα Συμπτώματα: Τα συμπτώματά του Οστικού Οιδήματος είναι ποικίλα, με  κύριο χαρακτηριστικό τον μέτριο ή έντονο πόνο που σταδιακά αυξάνεται και στην ηρεμία, επιδεινώνεται στη φόρτιση με περιορισμό της κίνησης και δεν ανταποκρίνεται καλά στη συντηρητική θεραπεία ή υποτροπιάζει επηρεάζοντας την λειτουργικότητα του ατόμου όπου επιδεινώνεται στη βάδιση και γενικά στην φόρτιση του μέλους.
Ανάλογα με την εντόπιση μπορεί να εμφανιστεί οίδημα (πρήξιμο) της άρθρωσης και ευαισθησία στην ψηλάφηση.

Ποιους Αφορά: Τα οστικά οιδήματα είναι αρκετά συχνά.
Αφορά κυρίως άτομα μεταξύ 3ης και 5ης δεκαετίας, ενώ οι άνδρες προσβάλλονται 3 φορές περισσότερο από τις γυναίκες.

Αίτια / Κατηγορίες: Διακρίνονται δύο βασικές κατηγορίες: το μετατραυματικό και το ατραυματικό οστικό οίδημα.

Το μετατραυματικό οστικό οίδημα εμφανίζεται κυρίως μετά από γνωστή κάκωση (π.χ. ατύχημα, πτώση, πρόσκρουσης), διάστρεμμα ή ένεκα επαναλαμβανόμενων μικροτραυματισμών για μεγάλο χρονικό διάστημα ή από υπέρμετρη καταπόνηση και υπερφόρτιση της πάσχουσας περιοχής (σύνδρομο υπέρχρησης), ή λόγω λανθασμένης Βιομηχανικής και τοπική αλλαγή φορτίων τοπικά, με αποτέλεσμα να ραγίζει μέρος των δοκίδων που στηρίζουν το σπογγώδες υλικό του οστού.

Το τραυματικό οστικό οίδημα αφορά το μικροκάταγμα (οξύ, οστεοπορωτικό, ή κάταγμα κόπωσης), τον οστικό μώλωπα, τις οστεοχόνδρινες βλάβες (διαχωριστική οστεοχονδρίτιδα), την τοπική παροδική οστεοπόρωση.

Το Ατραυματικόοστικό οίδημα μπορεί να εμφανιστεί ως Αντιδραστικό οίδημα σε έξαρση προϋπάρχουσας εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας, σε Φλεγμονώδεις αρθρίτιδες (ρευματοειδής, ψωριασικές αρθρίτιδες σπονδυλαρθρίτιδας Οστεοχονδρίτιδα κτλ.).

Επίσης στο ατραυματικόοστικό οίδημα εντάσσεται εκείνο που εμφανίζεται σε συνοδεία με Άσηπτη οστική νέκρωση (σε εντοπισμένη διαταραχή στην αιμάτωσης), ως αποτέλεσμα ισχαιμικών βλαβών (Δρεπανοκυτταρική Αναιμία), Μεταβολικών/ενδοκρινικώννόσων (Ουρική αρθρίτιδα, εγκυμοσύνη (3ο τρίμηνο)), Οστεομυελίτιδας, Όγκων.

Τέλος ατραυματικό οστικό οίδημα μπορεί να δημιουργηθεί ιατρογενώς (μετεγχειρητικό, Ακτινοθεραπεία, χρήση ανοσοκατασταλτικών, κορτιζόνης) και το ιδιοπαθές οστικό οίδημα όταν δεν εντοπίζεται κάποια αιτία.

 

Ταξινόμηση Οστικών Οιδημάτων:

Ο Mink είναι ο πρώτος που κατέγραψε το οστικό οίδημα το 1987. Την αρχική ταξινόμηση του Mink αναθεώρησε ο Vellet που με βάση την εμφάνιση τους και τα διαίρεσε σε 3 τύπους:

  • Δικτυωτά : Οι αλλοιώσεις μοιάζουν με «δικτυωτές ερπητικές δοκίδες» με συμφύσεις διαφορετικού βαθμού στα μυελικά τμήματα αλλά μακριά από τον παρακείμενο φλοιό και τον αρθρικό χόνδρο.
  • Γεωγραφικές:  που χαρακτηρίζονται από την γειτνίαση τους με το παρακείμενο φλοιώδες οστό και με περιφερικές αποτυπώσεις του δικτυώματος, είναι άμορφες και με συμφύσεις και παρουσιάζουν υψηλής έντασης σήμα στο επιφυσιακό λίπος.
  • Γραμμικά: αλλοιώσεις που περιγράφονται σαν ξεχωριστές και μικρότερες από 2mm πάχος.

Άλλη ταξινόμηση σύμφωνα με τα αίτια και τα χαρακτηριστικά τους διέκρινε τα οστικά οιδήματα σε׃

  • Πρωτοπαθή όπου η βλάβη είναι αγνώστου ή αβέβαιης βλάβης
  • Δευτεροπαθή όπου είναι αποτέλεσμα άλλων καταστάσεων όπως φλεγμονή, λοίμωξη, κακοήθεις, τραυματισμοί
  • Οστεονέκρωση όπου το οίδημα καταλήγει σε κατάρρευση του φλοιού και παραμόρφωση της άρθρωσης και χρειάζεται χειρουργική αντιμετώπιση
  • Παραδοσιακή οστεοπόρωση μονήρης ή πολλαπλή,  Εμφανίζεται κυρίως στο ισχίο αλλά και το γόνατο. Προσβάλλει άτομα από 30-70 ετών χωρίς εμφανή αιτιολογία
  • Παροδική οστεοπόρωση εγκυμοσύνης. Προσβάλλει νεαρές εγκύους συνήθως στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και στην γαλουχία

 

Παράγοντες Κινδύνου Ατραυματικού οστικού Οιδήματος:

  • Κατανάλωση αλκοόλ, τη χρήση στεροειδών, ανοσοκατασταλτικών.
  • Υποθυρεοειδισμός, Ουρική αρθρίτιδα, εγκυμοσύνη (3ο τρίμηνο)
  • Απότομη αλλαγή στο επίπεδο της δραστηριότητάς τους (απότομη αύξηση της έντασης, της συχνότηταςή της διάρκειας της άσκησης).
  • Λανθάνουσα οστεοπενία ή οστεοπόρωση.

Σχετικές μελέτες δείχνουν ότι συχνά συνυπάρχει ελάττωση των μετρήσεων οστικής πυκνότητας (Bone Mineral Density – BMD) και εξασθένηση της αντοχής του υποχονδρίου οστού.

Συγκεκριμένα στις περιοχές του υποχονδρίου οστού με μειωμένη δομική αντοχή, επισυμβαίνουν μικρορωγμές (micro-cracks), οι οστεοδοκίδες ανεπαρκούν και τελικά έχουμε κάταγμα κοπώσεως.
Τελευταία αναγνωρίζονται όλο και περισσότερες περιπτώσεις ασθενών όπου υπήρχε λανθάνουσα οστεοπόρωση, η οποία συνέβαλε στο να αναπτυχθεί οστικό οίδημα μυελού.

 

  • Διατροφικές διαταραχές όπως δυσαπορρόφηση του ασβεστίου, έλλειψη βιταμίνης D3, ολιγοθερμιδική πρόσληψη τροφής, καθώς και υπερπρωτεϊνική διατροφή.

Συνοδά προβλήματα:

Αν ο μηχανισμός της δημιουργίας του οστικού οιδήματος είναι τραυματικός, οξύς ή χρόνιος, μπορεί να συνυπάρχουν και βλάβες στους συνδέσμους της άρθρωσης.

Το οστικό οίδημα μπορεί να επηρεάσει τη ροή του αίματος, με αποτέλεσμα τη νέκρωση μέρος του οστού.

Ορισμένοι τύποι οστικού οιδήματος συσχετίζονται με αλλαγές στο υποχόνδριο οστό και συμβάλλουν στον πρώιμο εκφυλισμό του αρθρικού χόνδρου και στην μεταγενέστερη ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας.

Σε αυτές τις περιπτώσεις αρχικά δημιουργούνται χρόνιες βλάβες λόγω των αυξημένων φορτίων που δέχεται το υποχόνδριο οστό και το οστικό οίδημα μυελού συνοδεύεται από: ανακατασκευή του οστού, μικρο-ρωγμές και οίδημα, μικρο-αιμορραγίες και κύστεις, σοβαρή διαταραχή της δομής του οστού με απώλεια αρθρικού χόνδρου, τριβή υποχόνδριου οστού και τελικά αυξημένη πιθανότητα να απαιτηθεί η αντικατάσταση της άρθρωσης από τεχνητό εμφύτευμα (αρθροπλαστική).

Συνέπειες της μη αποκατάστασης του οστικού Οιδήματος

Αν η νοσολογία παραμείνεια θεράπευτη :

  • ενδέχεται να συνοδεύεται από ανταλγική βάδιση και διαταραχή του εύρους κίνησης της πάσχουσας άρθρωσης, μεταβολή στην εμβιομηχανική, με αποτέλεσμα να παρουσιαστούν συμπτώματα σε άλλες αρθρώσεις ή ανάπτυξη οστικού οιδήματος σε αυτές.
  • μπορεί να προκαλέσει ελάττωση της οστικής πυκνότητας με απώτερη συνέπεια να προκληθούν, με ελάχιστη φόρτιση, μικροκατάγματα (κάταγμα κόπωσης) στις οστικές δοκίδες στο υποχόνδριο οστό, πράγμα το οποίο οδηγεί στην κατάρρευση του εμπλεκόμενου διαμερίσματος.
  • σε μόνιμη δυσκαμψία και δυσλειτουργία της άρθρωσης καθώς και σε μυϊκές ατροφίες με συνεπείς εμβιομηχανικές μεταβολές.
  • μπορεί να προκαλέσει άσηπτη οστική νέκρωση του οστού, που οδηγεί σε σοβαρή βλάβη στην άρθρωση.

Χρόνος Αποκατάστασης:

Ο χρόνος που χρειάζεται για να θεραπευτεί το οστικό οίδημα εξαρτάται από την έκταση του οιδήματος και τις πιθανές επιπλοκές του.

Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι με αυστηρή αποφόρτιση ο χρόνος αποκατάστασης του οστικού οιδήματος κυμαίνεταιαπό 6 εβδομάδες ως 3 μήνες και συχνά έως έξι μήνες, χρόνος που απαιτείται για την ομαλοποίηση των ευρημάτων της μαγνητικής τομογραφία.

Σε μια συστηματική μελέτη των Bocks SS et all αναφέρεται χρόνος αποκατάστασης, σε ποσοστό 88%, οι 11-16 μήνες, με παρακολούθηση με μαγνητική τομογραφία. Σε μια άλλη δε συστηματική μελέτη η αποκατάσταση του οστικού οιδήματος κυμάνθηκε από 6 ως 2 μήνες.

Μάθετε πως και γιατί το The Osteo.Re.Gen. Protocol πετυχαίνει το μικρότερο χρόνο αποκατάστασης που έχει περιγραφεί στη βιβλιογραφία. εδώ

Θεραπευτικές Μέθοδοι :

Παρακάτω θα περιγραφούν οι θεραπευτικές μέθοδοι που αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως δραστικές για τη θεραπεία των οστικών οιδημάτων.
Μάθετε για τα θεραπευτικάμέσα που χρησιμοποιούνται στο The Osteo.Re.Gen. Protocol και πως και γιατί είναι το πληρέστερο και δραστικότερο θεραπευτικό σχέδιο, πατώντας εδώ

Η διαχείριση του οστικού οιδήματος είναι συντηρητική στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.

  1. Η Αποφόρτιση με βακτηρίες – και ενδεχόμενα η ακινητοποίηση με τοποθέτηση νάρθηκα και τροποποίηση των δραστηριοτήτων παίζει κομβικό ρόλο καθώς η βλάβη αφορά το οστό και η ανεξέλεγκτη φόρτιση ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη διαδικασία επούλωσης του οστικού οιδήματος.

Ο χρόνος αποφόρτισης που αναφέρεται στη βιβλιογραφία είναι αρχικά για 4 με 6 εβδομάδες και μπορεί να διαρκέσει ως και 3 μήνες.

Σημειώνεται ότι είναι σημαντική η αποφόρτιση του πάσχοντος μέλους, μεν, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται η πλήρης αδράνεια.

  1. Σε περίπτωση τραυματικού οστικού οιδήματος, η χρήση πάγου ενδείκνυται συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συγκεκριμένα 10 με 15 λεπτά, κάθε 3-4 ώρες. Ο πάγος χρησιμοποιείται για 2-3 ημέρες από την ημέρα τραυματισμού. 
  2. Η Θεραπεία με Υπερβαρικό οξυγόνο
  1. Η Θεραπεία Διαμαγνητικής αντλίας
  2. Φυσιοθεραπευτικές Προσεγγίσεις

Επειδή τα συμπτώματα δεν αφορούν μόνο ένα ιστό, η θεραπευτική προσέγγιση θα περιλαμβάνει ποικιλία μέσων για τα συμπτώματα όπως το οίδημα, ο πόνος, η φλεγμονή και η δυσκαμψία.

  • Χρήση ακουστικών κυμάτων (Extracorporeal ShockWave Therapy- ESWT). Κρουστικός Υπέρηχος
  • Η θεραπεία Tecar (Transfer Electricity, CApacitive, Resistive) ΤΕΚΑR

Επιταχύνει τις φυσιολογικές διαδικασίες του μεταβολισμού των κυττάρων μεταφέρονταςσε αυτά βιοσυμβατή ενέργεια-χωρίς ακτινοβολία- προκειμένου να μειώσει τη φλεγμονή και να προκαλέσει ανακούφιση στον πόνο.
Τα κύτταρα αυξάνουν το ενεργειακό δυναμικό τους και παράλληλα ενεργοποιούν τους φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης και επούλωσης ακόμα και στους βαθύτερους ιστούς.

  • Θεραπεία ηλεκτρομαγνητικής διέγερσης (Pulsed Electromagnetic Field Therapy- PEFT).

Με τη χρήση των συγκεκριμένων μαγνητικών πεδίων, δημιουργείται ένα ηλεκτρικό πεδίο μέσα στο οστό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα κύτταρα της περιοχής να αντιδρούν σαν να δέχονται μηχανικό στρες και έτσι να προάγονται διαδικασίες όπως αυτές της ανάπτυξης και της επαναδόμησης του οστού με αποτέλεσμα και απώτερο σκοπό την επιτάχυνση της διαδικασίας επούλωσης.

  • Χρήση μικρό ρευμάτων. Η θεραπεία αποσκοπεί στο να παράγει ο οργανισμός ηλεκτρικά σήματα που απαντώνται φυσιολογικά οπότε το σώμα διεγείρεται και ¨επισκευάζει¨ τους τραυματισμένους ιστούς. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ένταση και ποσότητα του ηλεκτρικού ρεύματος που χρησιμοποιείται είναι τόσο μικρή που το άτομα με δυσκολία αισθάνεται το ρεύμα.
  • Θεραπεία lazer
  • Θεραπεία Ραδιοσυχνοτήτων
  • Κινησιοθεραπεία, manual therapy, ασκήσεις ενδυνάμωσης ώστε να διατηρηθεί η κινητικότητα των αρθρώσεων καθώς και η καλή κατάσταση του μυϊκού συστήματος.

 

  1. Φαρμακευτικές Προσεγγίσεις

Τα φαρμακευτικά σκευάσματα και τα συμπληρώματα διατροφής ειδικού ιατρικού σκοπού που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της φλεγμονής, του οιδήματος και την ευόδωση της επούλωσης στο οστικό οίδημα, αναφέρονταιπαρακάτω.

    • Χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και αναλγητικών προκειμένου αντιμετώπισης της φλεγμονής, του οιδήματος και του πόνου. 
    • Χορήγηση διφοσφωνικών φαρμάκων που μειώνουν την οστική απορρόφηση μέσω αναστολής της δράσης των οστεοκλαστών (των κυττάρων δηλ. που απορροφούν τα οστά και προκαλούν οστεοπόρωση. 
    • Χορήγηση Βιταμινών και ιχνοστοιχείων που συμμετέχουν στην βελτίωση της αιμάτωσης και της ροής του αίματος καθώς και της ευόδωσης αναγέννησης οστού και χόνδρου. Τέτοια είναι η Ασβέστιο, Βιταμίνη D3, Γλυκοζαμίνη, Χονδροιτίνη, MSM, Μαγνήσιο, Βόριο, Φωσφόρος, Πυρίτιο, Βιταμίνη K Βιταμίνη C, Βρωμελαίνη. 
    • Μπορεί να χορηγηθούν φάρμακα όπως προστακυκλίνη (PGI2), η οποία δρα ως αγγειοδιασταλτικό και βελτιώνει την αιμάτωση των περιοχών του οστού που ισχαιμούν, που δέχονται δηλ. λιγότερο αίμα.
  1. Χειρουργικές Προσεγγίσεις:

Η θεραπεία των οστικών οιδημάτων είναι κατά κόρον συντηρητική.
Παρόλα αυτά ανάλογα της βαρύτητας του οστικού οιδήματος και των τελεσθεισών βλαβών σε χόνδρο και οστό, ορισμένες χειρουργικές προσεγγίσεις, από τις καθόλου και ελάχιστα επεμβατικές ως  και πιο επεμβατικές, χρησιμοποιούνται με σκοπό είτε να ευοδώσουν την επούλωση είτε την αποκατάσταση των βλαβών.

  • Αντιφλεγμονώδεις και Επουλωτικές Οστεο-Χονδρογεννετικές Προσεγγίσεις Αναγεννητικής Ορθοπεδικής, όπως είναι:

Ενδαρθρικές Ενέσεις Αντιφλεγμονωδών και αναλγητικώνφαρμάκων, Αυξητικώνπαραγόντων, PRP, εγχύσεις Υαλουρονικου οξέος.

Τοποθέτηση Βλαστοκύτταρων, Προλοθεραπεία

 

Περισσότερο Χειρουργικές παρεμβάσεις

Στις περιπτώσεις που απαιτείται αποκατάσταση της δομικής ακεραιότητας του οστικού υποστρώματος, ήτοι στη σταθεροποίηση του υποχονδρίου οστού, δηλαδή του σπογγώδους τμήματος του οστού, το οποίο ανεπαρκεί δομικά λόγω των μικροκαταγμάτων στις οστικές δοκίδες του, εφαρμόζονταιτεχνικές με λιγότερο παρεμβατικό τρόπο  (minimally invasive methods), όπως είναι:

  • Πλαστική υποχονδρίου οστού – Υποχονδροπλαστική (Subchondroplasty – SCP)

Στην πλαστική υποχονδρίου οστού, διαδερμικά δηλαδή μέσω μιας ελάχιστης οπής στο δέρμα, και με τη βοήθεια ακτινολογικής υποβοήθησης, γίνεται εισαγωγή ενός ειδικού ανόργανου βιοδραστικού υλικού που έχει ως βάση το φωσφορικό ασβέστιο.
Το υλικό αυτό βοηθά στην απομάκρυνση του οιδήματος του μυελού των οστών και αφετέρου υποστηρίζει τον υπερκείμενο χόνδρο, ενώ παράλληλα απορροφάται και στη θέση του δημιουργείται νέο οστό από τον οργανισμό (επάγει δηλ. την παραγωγή οστού).

Αρκετά παρεμβατικές μεθόδους αποτελούν:

  • Επανορθωτικέςεπεμβάσεις του σπογγώδους οστού με μοσχεύματα, πάνω από τα οποία εφαρμόζονταν τεχνικές αποκατάστασης του αρθρικού χόνδρου (MACI, AMIC, Autocart). 
  • Όταν υπάρχουν εκτεταμένες βλάβες στο χόνδρο, χρησιμοποιούνταν επίσης τεχνικές μεταμόσχευσης οστεοχόνδρινων κυλίνδρων (OATS/ mega OATS/ mosaicplasty), οι οποίοι λαμβάνονταν από άλλη περιοχή του σώματος (αυτόλογο μόσχευμα), ή από άλλο δότη (αλλογενές μόσχευμα).

—————————————————————————————————————————