Υπερβαρικό Οξυγόνο, η λέξη κυριολεκτικά σημαίνει παροχή οξυγόνου σε αυξημένη πίεση (hyper=υψηλή – baric=πίεση), δηλαδή η χρήση πίεσης σε συνθήκες περιβάλλοντος υψηλότερες από την ατμοσφαιρική πίεση.

 Η υπερβαρική Ιατρική είναι η επιστήμη, η οποία προάγει την αποκατάσταση ή και τη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων. Αν και η ιστορία της υπερβαρικής ιατρικής χρονολογείται αιώνες πίσω, καθώς υπάρχουν αναφορές ότι το υπερβαρικό περιβάλλον χρησιμοποιείται από τις ημέρες του Ιπποκράτη, δηλαδή, 2.500 χιλιάδες χρόνια πριν, η πιο αναγνωρισμένη ημερομηνία γέννησης του θεωρείται το 1662.

Henshaw  (Ο πρώτος Υπερβαρικός Θάλαμος)

Το 1662 ένας Βρετανός Κληρικός (πριν την ανακάλυψη του Ο το 1773 από τον Scheele), ο οποίος δεν διέθετε κανένα επιστημονικό ή ιατρικό ιστορικό, έβαλε το σημάδι του στην ιστορία για τον πρώτο υπερβαρικό θάλαμο. Ο  Henshaw (σύμφωνα με τους Δρ. Neuman και Stephen, συγγραφείς του βιβλίου “Φυσιολογία και Ιατρική της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο”),  κατάφερε να αυξήσει την πίεση σε έναν σφραγισμένο θάλαμο που συνδεόταν με φυσούνες, μέσω ειδικών βαλβίδων τον  οποίο ονόμασε “domicilium”.  Η απλοϊκή αρχή πίσω από τη χρήση του ήταν ότι, οι ασθενείς που υποφέρουν από οξείες καταστάσεις θα μπορούσαν να ωφεληθούν περισσότερο από την αυξημένη πίεση του αέρα, ενώ εκείνοι που υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις θα επωφελούνταν από τη μείωση της πίεσης του αέρα.

Ευρώπη 1780 – 1840

Έναν αιώνα περίπου αργότερα (1782), η ολλανδική Ακαδημία Επιστημών βράβευσε το σχεδιασμό μιας συσκευής για τη μελέτη των συνεπειών των υψηλότερων πιέσεων στη βιολογία, όμως δεν υπήρξαν παραλήπτες του βραβείου. Η επόμενη μεγάλη πρόοδο στην ιστορία της υπερβαρικής ιατρικής χρονολογείται το 1832, όπου Ο Emile Tabarie, γιατρός στο Montpellier της Γαλλίας, επέδειξε ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη θεραπεία σε υπερβαρικό περιβάλλον, και παρουσίασε στην Γαλλική Ακαδημία των Επιστημόνων τη μελέτη του για τις συνέπειες της πίεσης του αέρα (2 – 4 ΑΤΑ) στην ιατρική, η μελέτη αυτή περιελάμβανε αναφορές για βελτίωση της εγκεφαλικής αιματικής ροής και την παραγωγή συναισθημάτων ευημερίας. Αργότερα, το 1837 ένας άλλος Γάλλος γιατρός, ο Pravaz κατασκεύασε το μεγαλύτερο υπερβαρικό θάλαμο της εποχής εκείνης, επρόκειτο για το πρώτο μεγάλο δωμάτιο (στέγαζε 12 άτομα) στο οποίο εισέρχονταν πεπιεσμένος αέρας. Ο θάλαμος χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία ποικίλων ασθενειών όπως πνευμονικά νοσήματα (φυματίωση, λαρυγγίτιδα κ.α), καθώς και φαινομενικά άσχετες ασθένειες όπως κώφωση, χολέρα, ραχίτιδα, μηνορραγία, επιπεφυκίτιδα κλπ.

Αμερική 1800

Ο πρώτος θάλαμος αποσυμπίεσης κατασκευάστηκε το 1860 στο Oshawa, το Οντάριο του  Καναδά στην ήπειρο της Βόρειας Αμερικής.  Ο θάλαμος αυτός συνέβαλε στην υπερβαρική ιστορία ως το σπίτι του πρώτου υπερβαρικού θαλάμου της Βορείου Αμερικής. Ένα χρόνο αργότερα η Corning θα κατασκευάσει τον πρώτο υπερβαρικό θάλαμο στη Νέα Υόρκη για τη θεραπεία παθήσεων του νευρικού συστήματος και συναφών διαταραχών.

Ευρώπη 1800

Το 1877 ο Γάλλος χειρουργός Fontaine κατασκεύασε το πρώτο κινητό υπερβαρικό χειρουργείο, στον οποίο πραγματοποιούσε εγχειρήσεις υπό αυξημένη πίεση.  Είκοσι επτά εγχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν σε διάστημα 3 μηνών σε αυτή την αίθουσα με μεγάλη επιτυχία. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη που προγραμματίστηκε η κατασκευή μιας μεγάλης χειρουργικής αίθουσας υπό πίεση στην οποία θα υποβάλλονταν σε χειρουργείο 300 άτομα, δυστυχώς αυτό δεν έγινε ποτέ καθώς ο  Fontaine υπέστη θανατηφόρο ατύχημα. Ωστόσο όμως το ενδιαφέρον για αυτή τη νέα τεχνική θεραπείας αυξήθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη με θαλάμους βλάστησης στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της ηπείρου.

Αμερική 1900

Η επόμενη πρόοδος στην ιστορία της υπερβαρικής θα είναι η θεραπεία της νόσου των δυτών και η γέννηση της σύγχρονης ιατρικής των καταδύσεων. Το 1917 ο Drager επινόησε ένα σύστημα για την αντιμετώπιση των καταδυτικών ατυχημάτων, αναφέρονται τα πρώτα πιθανά οφέλη από τη χρήση του οξυγόνου υπό πίεση για τη θεραπεία της νόσου των δυτών.  Το 1935 ο Behnke έδειξε ότι το άζωτο είναι η αιτία της νάρκωσης στους ιστούς.

History3_Cunningham

CUNNINGHAM

Ο υπερβαρικός θάλαμος  που θεωρήθηκε ο πιο σημαντικός και έλαβε τη μεγαλύτερη δημοσιότητα στην ιστορία, ήταν αυτός του καθηγητή αναισθησιολογίας του πανεπιστήμιου του Κάνσας Δρ. Cunningham. Ο Δρ. Cunningham στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 κατασκεύασε στο Κλίβελαντ, το μεγαλύτερο θάλαμο που υπήρξε ποτέ, αποτελούμενο από πέντε όροφους και διάμετρο  64 μέτρα. Ο κάθε όροφος είχε 12 δωμάτια με όλες τις ανέσεις ενός καλού ξενοδοχείου. Στο θάλαμο αυτό θεραπεύονταν διάφορα νοσήματα όπως σύφιλη, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση,  καρκίνος κλπ. Πηγή έμπνευσης του Δρ. Cunningham για τη δημιουργία του μεγαλύτερου θαλάμου ήταν η ανακάλυψη του ότι η αύξηση της πίεσης βοηθάει στη θεραπεία της επιδημίας της Ισπανικής γρίπης, που σάρωσε τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.

Ευρώπη 1900

Στην ιστορία της υπερβαρικής ιατρικής μεγάλη ήταν η συμβολή του Δρ. I. Boerema ( Άμστερνταμ 1956). Ο Boerema αναφέρθηκε στη θεραπευτική δράση του υπερβαρικού οξυγόνου (ΥΒΟ) στην καρδιοαναπνευστική χειρουργική επέμβαση, ιδιαίτερα σε συγγενείς παθήσεις όπως η τετραλογία του fallot, η μετάθεση των μεγάλων αγγείων και η στένωση της πνευμονικής αρτηρίας. Ο Boerema θεωρείται ως ο πατέρας της σύγχρονης υπερβαρικής ιατρικής.

 

 

History5

Το 1962 οι Smith και Sharp αναφέρθηκαν στα τεράστια οφέλη της υπερβαρικής οξυγονοθεραπείας στη δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Το Διεθνές ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε και η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο μεταπήδησε στη σύγχρονη εποχή.

Σήμερα 

Σχεδόν όλα τα μεγάλα, ιατρικά, επιστημονικά και εκπαιδευτικά νοσοκομειακά ιδρύματα παγκοσμίως χρησιμοποιούν θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο για την αντιμετώπιση δεκάδων ασθενειών (Πανεπιστήμιο Duke, το Mount Sinai Hospital στη Νέα Υόρκη, τα Presbytetian Hospital & Edgeworth Hospital στο Σικάγο, κλπ (NOΣΟΚΟΜΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ-ΑΜΕΡΙΚΗ).

Αμερική 

 Στις ΗΠΑ, η σταθερή επέκταση της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο ήταν αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων της εταιρείας καταδυτικής και υπερβαρικής ιατρικής (Undersea and Hyperbaric Medical Society (UHMS).  Η UHMS συγκροτήθηκε το 1967 από γιατρούς και επιστήμονες ως διεθνή μη κερδοσκοπική ένωση.  Τον Οκτώβριο του 1975 συναντήθηκαν 50 κορυφαίοι υπερβαρικοί ιατροί και επιστήμονες από διάφορα μέρη του κόσμου (η συνάντηση αυτή επικυρώθηκε με τη δημοσίευση της το 1978), οι οποίοι έθεσαν τις βάσεις για τους αποδεκτούς τομείς έρευνας και επικύρωσης των ενδείξεων της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο. Σήμερα η UHMS εξυπηρετεί περίπου 2.000 ιατρικό – επιστημονικό και νοσηλευτικό προσωπικό σε 50 χώρες στους τομείς της καταδυτικής και υπερβαρικής ιατρικής. Η UHMS αποτελεί τη βασικότερη πηγή επιστημονικών και ιατρικών πληροφοριών που αφορούν την υπερβαρική και καταδυτική ιατρική παγκοσμίως,  καθώς παρέχει: α) φόρουμ επαγγελματικής επιστημονικής επικοινωνίας στην βασική και  εφαρμοσμένη έρευνα για τη θεραπεία ασθενών με υπερβαρικό οξυγόνο, β) προωθεί τη συνεργασία μεταξύ ιατρών και άλλων επιστημονικών κλάδων που αφορούν τη θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο, γ) αποτελεί  πηγή πληροφοριών και υποστήριξης στην κλινική πρακτική της υπερβαρικής ιατρικής για τις νομοθετικές και ρυθμιστικές αλλαγές, δ) αναπτύσσει και προωθεί εκπαιδευτικές δραστηριότητες και  συνέδρια που βελτιώνουν την επιστημονική γνώση των θεμάτων που σχετίζονται με τις καταδύσεις και τη θεραπεία με το υπερβαρικό οξυγόνο, και τέλος  ε) αυξάνει την ποιότητα της φροντίδας σε όλο το φάσμα της υπερβαρικής ιατρικής  με την προώθηση υψηλών προτύπων φροντίδας του ασθενούς.

Ευρώπη

Παράλληλα, στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες η χρήση της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη. Σημαίνων ρόλο στην αλματώδη ανάπτυξη της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο, διαδραμάτισε η συνεχή δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Υπερβαρικής Ιατρικής (European Committee for Hyperbaric Medicine (ECHM). Η ECHM αποτελεί σημαντική πηγή ιατρικών πληροφοριών που αφορούν την υπερβαρική και καταδυτική ιατρική στην Ευρώπη, καθώς είναι αρμόδια για τη διεξαγωγή έρευνας, τη μελέτη και τον καθορισμό των ενδείξεων της θεραπείας με υπερβαρικό οξυγόνο αλλά και για τη δημιουργία των θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Επιπλέον, θέτει κοινά πρότυπα για τις τεχνικές διαδικασίες, τον εξοπλισμό, την εκπαίδευση του προσωπικού και τους κανόνες ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Ελλάδα

H υπερβαρική οξυγονοθεραπεία στην Ελλάδα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιατρική των καταδύσεων και το Πολεμικό Ναυτικό. Το Πολεμικό Ναυτικό μέχρι πρόσφατα αποτελούσε το μόνο φορέα διάθεσης σε θαλάμους αποπίεσης και εκπαιδευμένο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Ο πρώτος θάλαμος αποσυμπίεσης εγκαταστάθηκε στο ναυαγοσωστικό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού ανοικτής θαλάσσης ‘ΣΩΤΗΡ’ το 1957, ο θάλαμος αυτός μπορούσε να νοσηλεύσει μόνον έναν ασθενή. Οι αυξημένες απαιτήσεις ανάγκασαν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού να προμηθευθεί έναν Πολυθέσιο θάλαμο Αποσυμπίεσης, ο οποίος το 1963 εγκαταστάθηκε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη θεραπεία της νόσου των δυτών. Λίγα χρόνια αργότερα το 1970 ένας ακόμη δίχωρος θάλαμος αποπίεσης τοποθετήθηκε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Κρήτης. Το 1981 ο θάλαμος μεταφέρθηκε από το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς στο Ναυτικό Νοσοκομείο Σαλαμίνας, το πεδίο εφαρμογής του σιγά – σιγά επεκτάθηκε και σε νοσολογίες που δεν σχετιζόντουσαν αποκλειστικά με τις καταδύσεις (χρόνια οστεομυελίτιδα, διαβητικά έλκη κλπ). Τον Απρίλιο του 1997 πραγματοποιήθηκε εκ νέου μεταφορά του θαλάμου αποπίεσης στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών, η εγκατάσταση του σε ένα τόσο μεγάλο νοσοκομείο της πρωτεύουσας αύξησε των αριθμό των ασθενών και ασθενειών που χρησιμοποιούσαν τη θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο, παράλληλα αυξήθηκαν οι  ανάγκες στελέχωσης της Μονάδας Υπερβαρικής Ιατρικής, καθώς και οι ανάγκες εκπαίδευσης του Ιατρικού προσωπικού, έτσι το 1994 το Πολεμικό Ναυτικό αποδίδει επίσημα την ειδικότητα της Υπερβαρικής – Καταδυτικής Ιατρικής (ΦΕΚ 1679 17/12/2001), η οποία λαμβάνεται σε χώρες του εξωτερικού.

Από τη δεκαετία του 1990, το Ελληνικό ενδιαφέρον για εγκατάσταση θαλάμων αποσυμπίεσης αυξήθηκε, σήμερα υπάρχουν πολύχωροι θάλαμοι στο “Βουβάλειο” Νοσοκομείο Καλύμνου και στο Γενικό Νοσοκομείο “Άγιος Παύλος” στη Θεσσαλονίκη, ενώ μονόχωρος θάλαμος εγκαταστάθηκε στο Νοσοκομείο “Άγιοι Ανάργυροι” στην Αθήνα.

Πρόσφατα, το 2009 η Υπερβαρική – Καταδυτική Ιατρική βρήκε απήχηση και στον ιδιωτικό τομέα, ένα νέο σύστημα πολύχωρου θαλάμου εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι η Υπερβαρική Καταδυτική Ιατρική Αθηνών (ΥΚΙΑ). Ο θάλαμος της ΥΚΙΑ συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων και πιο εξειδικευμένων συστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Το κύριο μέρος του συστήματος του αποτελείται από ένα μεγάλο θάλαμο, οποίος επιτρέπει την ταυτόχρονη θεραπεία 12 καθήμενων ασθενών και η λειτουργία του πραγματοποιείται μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Η Υπερβαρική Ιατρική μέσα από ένα μακρύ ταξίδι συνεχίζει να κερδίζει την αποδοχή καθημερινά σχεδόν σε κάθε τομέα της ιατρικής. Σήμερα η υπερβαρική κοινότητα κινείται προς τα εμπρός όχι όμως μόνη της, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος κάθε τομέα της ιατρικής.  Αυτή η αυξανόμενη αποδοχή θα καθορίσει μια νέα εποχή στην υπερβαρική ιατρική.

Διεθνείς Οργανισμοί Υπερβαρικής και Καταδυτικής Ιατρικής (χρήσιμα sites)

Αμερική

Ευρώπη

Αυστραλία

Αφρική

Ιαπωνία